فوئاد قەرەداغی
ئۆکتۆبەری 2019
سەرەتا پێموایە چ هاوپەیمانی و چ خیانەت بۆ پێناسەی پەیوەندی نێوان ئەمریکا و کورد بە گشتی و کوردانی رۆژئاوا بەتایبەتی هەڵەیە و، هەر لێکدانەوەیەک یان هەر خوێندنەوەیەک لەسەر ئەو بنەمایە بکرێت، سروشت و چۆنایەتی ئەو پەیوەندییە بە وردی دیاریناکات.
بۆ دەستنیشانکردنی جێوڕێی هەر لایەنێکیان لەو هاوکێشەیەدا دەبێت واقیعەکەیان بزانین و، لەو رێیەوە پەی بە سنووری پەیوەندییەکانیان ببەین .
ئەمریکا یەکێکە لە دەوڵەتە زلهێزەکانی جیهان، لەدوای هەڵوەشانەوەی دەوڵەتی سۆڤیەت و کۆتاییهاتنی جەنگی سارد لە نێوان بلۆکی سەرمایەداریی دەوڵەتیی و دەوڵەتانی سەرمایەداریی (بازاڕی ئازاد)، رۆڵی سەرکردایەتیی جیهانی سەرمایەداریی دەبینێت. سیاسەتی ئەمریکا بەگشتی و، شەڕەنگێزی و دەستوەردانی لە کاروباری ناوخۆی وڵاتانیدی وجەنگەکانی، مەبەستێکی: خۆناساندنەوەو جەختکردنەوەی ئەو رۆڵەیەتی.
ئەمریکا دەوڵەتێکی سەرمایەدارییە، لەهەمان کاتدا دەوڵەتێکی ئیمپریالیستییە لەسەردەمی جیهانی سەرمایەداریی جیهانگیردا، لەبەر ئەوە دەبێت لە شیکردنەوەی هەڵوێستەکانیدا ئەم راستییە رەچاوبکرێت و، پێچەوانەکەی هەڵەیە و شیکردنەوەیەکی دروست بەدەستەوە نادات .
یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی سیاسەتی پڕاگماتیستی و بەرژەوەندخوازیی ئەمریکا ئەوەیە: دۆست راناگرێت
بنەمای فەلسەفەیی سیاسەتی ئەمریکا لە هەموو کایەکاندا پڕاگماتیزمە. بەرژەوەندیی تایبەتی و دەستکەوت و قازانج و، وەرگرتنی هەڵوێست بۆ دابینکردنیان، سیاسەتی ئەمریکا ئاڕاستە دەکات، هەر ئەوانەیش پێوەری راستین بۆ ناسینی سیاسەتەکانی. لەبەر تیشکی ئەم واقیعەیدا، ئەمریکا کار لەسەر ستڕاتیژیی خۆی دەکات. جەنگ دژی هەر وڵاتێک، لەشکرکێشی بۆ هەر شوێنێک، دابەزین و چوونەناوەوەی و دەرچوون و کشانەوەی لەهەر جێیەک بەپێی ئەو بەرژەوەندییە و ئەو ستڕاتیژە دەبێت کە پێشوەخت چەندین دەزگای پسپۆڕ دایدەڕێژن .
یەکێک لە تایبەتمەندییەکانی سیاسەتی پڕاگماتیستی و بەرژەوەندخوازیی ئەمریکا ئەوەیە: دۆست راناگرێت، واتە دۆستی هەمیشەیی نییە، دۆستەکانی بۆ پێداویستییە تاکتیکییەکانێتی. زۆر بە ئاسانی، کاتێک پلانە تاکتیکییەکانی دەبنە هۆکاری جێبەجێبوونی بەشێک لە ستڕاتیژە کانی، لەهەر بوارێکدا بێت، پشت لە دۆستەکانی دەکات و، دۆستی نوێ، بۆ بەدیهێنانی بەرژەوەندیی نوێ، دەگرێت.
جگە لەو راستییانەی سەرەوە، چەند هۆکاریدی لە پشت جەنگەکانی ئەمریکاوەن، جا جەنگی گەورە بێت وەک جەنگ دژی عێراق و ئەفغانستان یان جەنگەکانیدی بێت لە هەموو لایەکی ئەم سەرزەمینەدا، بەجەنگی ( بەناو ) دژە تێرۆریشەوە. لەوانە:
گرنگترین شتێک کە ئەمریکا نایشارێتەوە، پارێزگاریکردنە لە سامانی نەوت لە جیهاندا
١) پاراستنی کۆی سیستمی سەرمایەداریی لە ئاستەنگەکانداو هاوکاریکردنی دەوڵەتەکانی سەرمایە، لەگەڵ هێشتنەوەی کێبەرکێی نێوانیان.
٢) پاراستنی دەوڵەتە خێڵەکییە ستەمکارەکان و، پشتگیریی دەسەڵات لەو دەوڵەتانەدا دژی خەڵک و داوا رەواکانیان، بەتایبەتی دژی بزووتنەوەی کۆمۆنیزم.
٣) دامەزراندنی بنکەو بارەگای سەربازی لە هەموو جێگەیەکی جیهاندا بۆ هێشتنەوەی دەسەڵاتی خۆی و زامنکردنی مانەوەی کۆی بەرژەوەندی سیستمی سەرمایە لەژێر رکێفی خۆیدا.
٤) کێبەرکێی هەر دەوڵەتێکی سەرمایەداریی لەسەر ناوچەکانی دەسەڵات و پەیڕەویکردنی سیاسەتی "هاوکاری و کێبەرکێ" لەگەڵ ئەو دەوڵەتانەدا. (سیاسەتی ئەمریکا بەرامبەر روسیا وەک نموونە).
٥) گرنگترین شتێک کە ئەمریکا نایشارێتەوە: پارێزگاریکردنە لە سامانی نەوت لە جیهاندا (چاڵەکانی نەوت) بە تەعبیری کاربەدەستانی ئەمریکا. سیستمی سەرمایەداریی ئەمریکا ئامادەیە بۆ بەدەستهێنانی نەوت و قازانجێک لە نەوت دەیکات، ئاشتی لە جیهاندا بەر مەترسیی بخات و لەپێناویدا جەنگیش هەڵبگیرسێنێت. (مانەوەی لە عێراقدا دوای داگیرکردنی هەتا ئێستاو، مانەوەو خۆجێگیرکردنی ئێستای لە سوریا وەک نموونە).
خیانەتکردن لە کورد دەستەواژەیەکی دروست نییە لەم پەیوەندییەی نێوان رۆژئاواو ئەمریکادا
٦) پەرەپێدانی چەک بۆ جەنگ و بردنەپێشەوەی سیاسەتی هەیمەنەو پاراستنی بەرژەوەندییە ئابوورییەکان، بەرنامەیەکی بەردەوامی ئەمریکایە. جەنگەکان بواری ئەوە دەڕەخسێنێت چەکەکانی تاقیبکاتەوە. هەر جەنگێک بەرپا دەکات، یەکێک لە دەستکەوتەکان، تاقیکردنەوەی چەکە نوێیەکانێتی وەک ئەو چەکانەی لە جەنگی کەنداو و داگیرکردنی عێراق و ئەفغانستان و پێشتر لە یۆگۆسلاڤیاولیبیا بەکاریهێنان و ئێستاش لە سوریا بەکاریان دەهێنێت و بەسەر دەوڵەتە دەوڵەمەندەکانی پیترۆلدا ساخیاندەکاتەوە.
ئەمە مشتێکە لە خەروارێکی سیاسەتی ئەمریکاو بەو شێوەیە مامەڵەی هەموو جیهان دەکات، بۆیە دەبێت بەڵێندان و پاشگەزبوونەوەی لەو سنوورەدا ببینرێت و چاوەڕوانیی زێتری لێنەکرێت. سیاسەتی دووفاقانەی لە ئەزموونی خۆبەڕێوەبەریی رۆژئاوا، بە فەلسەفەو سیاسەتە بەرژەوەندیخوازەکانی بپێورێت. خیانەتکردن لە کورد دەستەواژەیەکی دروست نییە لەم پەیوەندییەی نێوان رۆژئاواو ئەمریکادا، راستتروایە لە "هاوپەیمانی" بدوێین. ئایا رۆژئاوا (هێزەکانی رۆژئاوا) توانیویانە هاوپەیمانییەکی دروستیان هەبێت؟ ئایا دەرس و پەندیان لە مێژوو وەرگرتبوو؟ ئایا بەشێکی ئەو بارە نالەبارەی ئەمڕۆیان بۆ هەندێک لە هەڵەکانیان ناگەڕێتەوە؟
سەرەتا دەبێت هەر توێژەرێک لەم بابەتە دەدوێت ئەوە بسەلمێنێت کە کانتۆنەکانی رۆژئاوا و، ئەوهێزانەی پارێزگاریی لەو ئەزموونە دەکەن، مافی یەکلاییکردنەوەی کەیسەکەی خۆیان هەیە. ئەوان لەنێو ئاگرەکەدان و ئێمە لەدوورەوە سەیردەکەین. ئەوەی ئێمە رای لەسەر دەدەین، ئەو هەڵسەنگاندنەی دەیکەین، روانینێکە لە دیوی دەرەوەی رووداوەکانەوە، دەشێت حەقیقەتەکانی بارودۆخەکە لە رۆژئاوادا بەشێوەیەکیدی بێت، بۆیە لە پێگەیەکی دۆستانەوە هاوپەیمانیی شۆڕشی رۆژئاوا لەگەڵ زلهێزێکی وەک ئەمریکا تاوتوو دەکەین.
دەزگا جاسوییەکانی ئەمریکا رۆڵیان هەبوو لە یارمەتیدانی (مێت) بۆ رفاندنی (ئۆجەلان) لە نەیرۆبی و بردنەوەی بۆ تورکیا، هەر ئەم کارە دزێوە دەبوو پەندێک بێت بۆ تێکۆشەرانی رۆژئاوا
سەرەتا دەبێت ئەو راستییە ببینین کە ئەوەی پێیدەگوترێت هاوپەیمانی ناولێنانێکی نادروستە. زێتر پەیوەندییەکی کاتییە. دوو لایەنی نابەرابەر لەو پەیوەندییەدان، یەکێکیان زلهێزێکە لەسەر ئاستی جیهان و، دووەمیشیان هێزێکی بچووکی وڵاتێکی بچووکی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستە. لەم بارەدا "هاوپەیمانی" دەبێتە پاشکۆیەتیی هێزە بچووکەکە بۆ هێزە گەورەکە؛ هێزە بچووکەکە دەچێتە خزمەتی ئەجندای هێزە گەورەکە لە ناوچەکەداو، پشتگیریی هێزە گەورەکە بۆ هێزە بچووکەکە بە نرخی وابەستەیی دەبێت، بۆیە لەم روانگەیەوە چوونە ژێر باری "هاوپەیمانێتی"یەکی لەم جۆرە هەڵەیەو دەبێت هێزە بچووکەکە لە نزیک یان دوورماوەدا باجەکەی بدات.
لێرەدا پێویستە ئاماژە بە چەند رووداوێک و هەڵوێستی ئەمریکا لێیان بکەین بۆ جەختکردنەوە لەسەر نادروستیی "هاوپەیمانی" لەگەڵ ئەمریکادا:
- وەک پێشتر لێیدواین پەیڕەویکردنی سیاسەتی (هاوکاری و ململانێ)ی سەردەمی جەنگی سارد لەنێوان ئەمریکاو روسیادا، بۆیە چ رێککەوتنیان و چ ناکۆکییان لەسەر بەشکردنی ناوچەکانی دەستڕۆیشتنیاندا، جێی موتمانە نین و، وەک سیناریۆیەک بۆ هەڵخەڵەتاندنی (بەناو دۆستەکانیان) نمایشی دەکەن.
- دەزگا جاسوییەکانی ئەمریکا رۆڵیان هەبوو لە یارمەتیدانی (مێت) بۆ رفاندنی (ئۆجەلان) لە نەیرۆبی و بردنەوەی بۆ تورکیا، هەر ئەم کارە دزێوە دەبوو پەندێک بێت بۆ تێکۆشەرانی رۆژئاوا کە بڕوای خۆیان نەدەنە سیاسەتەکانی ئەمریکا .
- کاتێک لەشکری تورکیا هێرشی داگیرکارانەی بۆ (عەفرین) کرد، ئەمریکا پشتگیریی کرد، بەرەنگاری ئەو پەلاماردانە دڕندانەیە نەبووەوە بەڵکو ئەوان لەگەڵ "سنووردارکردنی " پەلاماردانەکە بوون نەک "کۆتاییپێهێنانی". دواتریش کە عەفرین داگیرکرا هیچ کاردانەوەیەکیان بەرامبەر تورکیا نەبوو.
- ئەمریکا سەبارەت بەو ریفراندۆمەی ساڵی ٢٠١٧ لە باشووری کوردستاندا کرا هەڵوێستێکی دووڕوویانەی نیشاندا، لەلایەک دژی ریفراندۆمەکە بوو، لەلایەکیدی وەزیری دەرەوەی لەنامەیەکدا بەڵێنی دڵخۆشکەرانەی بە دەسەڵاتی کوردی دابوو کە لە ئایندەدا (گوایا) ئەمریکا بۆ کارێکی وەها پاڵپشتیان دەبێت.
ئەزموونی پێشوومان لەگەڵ سیاسەتی کانتۆنەکانی رۆژئاواو ئاستی بەرخۆدانی شەڕڤانانی یەپەگە و یەپەژەو هەسەدە دڵنیامان دەکات کە ئەو ئەزموونە جوانە دەمێنێت
جگە لەو خاڵانەی سەرەوە، لەهەر پەیوەندییەکی هێزە کوردییەکاندا، چ لە سوریاو چ لە باشوورو پارچەکانیدیدا لەگەڵ ئەمریکا، دەبێت ئەم دوو خاڵەش رەچاو بکەن و وەک حەقیقەتێک بیسەلمێنن و هەرگیز لە یادی نەکەن:
١ – تورکیا ئەندامی پەیمانی ناتۆیە، ئەمریکاو زۆربەی دەوڵەتەکانی ئەوروپا ئەندامین و، هاوپەیمانی تورکیان؛ تورکیا پردێکە بۆ پەیوەندی ناتۆو رۆژهەڵات بە گشتی و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە تایبەتی، لەبەر ئەوە ئەمریکا دەست لە تورکیا بەرنادات و کارێک ئەنجام نادات بە زیانی پەیوەندیی سەربازیی لە مێژینەی لەگەڵ تورکیادا بشکێتەوە.
٢ – تورکیا یەکێکە لە دەوڵەتە سەرمایەدارییەکانی جیهان. ئەم دەوڵەتە لەڕووی ئابوورییەوە، وابەستەی سیستمی سەرمایەداریی جیهانی و خودی ئەمریکایە. پەیوەندیی ئەمریکا بە تورکیاوە لەڕێی گەورە سەرمایەدرەکان و کۆمپانیا گەورەکانەوەیە؛ سیاسەتی سیستمی سەرمایەو ئیمپریالیزمیش مامەڵەکردنە لەگەڵ سەرمایەدارە گەورەکان تا لەڕێی ئەوانەوە گەورەترین پڕۆسەی کەڵەکەکردنی سەرمایە بەدەستبهێنن، بۆیە لە وڵاتێکدا بەهۆی بارودۆخی سیاسییەوە، جێوڕێی سەرمایەداریی پێشەسازی و بازرگانی و بانکی شپرزەیی بۆ دروست بووبێت، ئەوا ئەمریکا و گەورە کۆمپانیاو سەرمایەدارەکان هاوپەیمانیی سەرمایەدارە گەورەکان و هێزە بۆرژوازییە گەورەکانی ئەو وڵاتانە دەکەن، پشت لە سەرمایەدارانی نەتەوە بچووکەکان دەکەن، ئەمە یاسایەکی پەیوەندییە لە سیستمی سەرمایەداریدا: لە پێناوی قازانجی گەورەدا قوربانیی بە قازانجی کەم و بە نەتەوەی خاوەن سەرمایەی کەم و بچووک دەدەن. سیستمی سەرمایە لەگەڵ یەکگرتنی سەرمایەدارانی گەورەو بچووکی هەر وڵاتێکدایە بۆ ئەوەی بە هەردوولایان سەرمایەی ئێجگار گەورە پێکبهێنن، لەڕووی سیاسیشەوە داوای یەکپارچەیی خاکی ئەو وڵاتانە دەکەن ...هتد. بۆیە لەم بوارەشدا ئەمریکا جێی باوەڕ نییەو هەرگیز ئەو دەستبەرداری بۆرژوازییەتی گەورەی عەرەب و تورک و فارس بۆ بۆرژوازییەتی لاوازی کورد نابێت .
ئەمە خوێندنەوەمە بۆ بارودۆخی رۆژئاوا و، بۆ سیاسەتی ئەمریکاو ئاستەنگێک کە بەرەوڕووی شۆڕشی رۆژئاوا بۆتەوە. هەڵبەت وەک پێشتر نووسیم تێکۆشەرانی رۆژئاوا خۆیان هەلومەرجی خەبات و گرفتەکانیان لە ئێمە باشتر دەزانن. ئەزموونی پێشوومان لەگەڵ سیاسەتی کانتۆنەکانی رۆژئاواو ئاستی بەرخۆدانی شەڕڤانانی یەپەگە و یەپەژەو هەسەدە دڵنیامان دەکات کە ئەو ئەزموونە جوانە دەمێنێت و تەنگوچەڵەمەکان ناتوانن رێگری لە سەرکەوتنی بگرن. دیارە سەرکردایەتی رۆژئاوا لەبەر تیشکی رووداوەکانی ئەم مانگەدا چاو بە سەرجەمی بارودۆخەکەدا دەخشێننەوە، ئاڵوگۆڕ لە هاوپەیمانێتییەکاندا دەکەن و سەرکەوتن، زوو یان درەنگ ، بەدەستدەهێنن .
رۆژئاوا سەردەکەوێت ...